بررسی رابطه بین نوع ساختار سازمانی و منابع قدرت مدیران در واحدهای ستادی دانشگاه شیراز

هدف کلی از پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین نوع ساختار سازمانی و منابع قدرت مدیران در واحدهای ستادی دانشگاه شیراز بود. جامعه تحقیق شامل کلیه‌ کارکنان حوزه ستادی دانشگاه شیراز در سال 90-1389 بود که با استفاده از روش نمونه ‌گیری تصادفی طبقه ‌ای ساده، 278 نفر انتخاب شدند و از بین آنها 243 نفر به پرسشنامه ­ها پاسخ دادند. ابزار پژوهش، مقیاس نوع ساختار سازمانی (ترک­زاده و محترم، 1390) و مقیاس شناسایی منابع قدرت (ترک­زاده و معینی، 1389) بود که پس از محاسبه روایی و پایایی توزیع و جمع آوری شد. نتایج حاصل از آزمون تی وابسته نشان داد که ساختار سازمانی غالب در واحدهای ستادی دانشگاه شیراز، ساختار تواناساز است. همچنین نتایج به­ دست ­آمده از تحلیل واریانس اندازه­گیری ­های مکرر نشان داد که منابع قدرت مورد استفاده مدیران واحدهای ستادی دانشگاه به ترتیب عبارت است از: پاداش، چیرگی محیطی، تخصص، مرجعیت، تنبیه، اخلاق، مشروعیت، فرهنگ و اطلاعات. علاوه بر آن یافته ‌های منتج از رگرسیون چند متغیره حاکی از آن است که ساختار تواناساز پیش ­بینی کننده مثبت و معنادار منابع قدرت چیرگی محیطی، تخصص، مرجعیت، اخلاق، مشروعیت و اطلاعات و پیش ­بینی کننده منفی و معنادار منابع قدرت تنبیه، پاداش و فرهنگ می باشد. ساختار بازدارنده نیز پیش ­بینی کننده مثبت و معنادار منابع قدرت تنبیه، پاداش و فرهنگ و پیش ­بینی کننده منفی و معنادار سایر منابع قدرت است.

کلید واژه ها: ساختار سازمانی، منابع قدرت، ساختار تواناساز، ساختار بازدارنده، دانشگاه.

   فهرست مطالب

فصل اول: مقدمه

1-1- بیان مساله ..................................................................................................................................... 3

1-2- اهمیت و ضرورت پژوهش ........................................................................................................ 6

1-3- اهداف پژوهش............................................................................................................................... 8

1-4- پرسش­های پژوهش .................................................................................................................... 8

1-5- تعاریف مفهومی.............................................................................................................................. 8

1-5-1- ساختار سازمانی................................................................................................................. 8

     1-5-1-1- ساختار تواناساز..................................................................................................... 9

             1-5-1-2- ساختار بازدارنده ................................................................................................ 9

1-5-2- قدرت و منابع آن ............................................................................................................. 9

    1-6- تعاریف عملیاتی.........................................................................................................................10

1-6-1- نوع ساختار سازمانی ...................................................................................................10

1-6-2- منابع قدرت ................................................................................................................... ....10

فصل دوم: پیشینه‌ پژوهش

مقدمه  ..................................................................................................................................................... 12

2-1- مبانی نظری پژوهش ............................................................................................................... 12

2-1-1- ساختار سازمانی .......................................................................................................... 13

             2-1-1-1- تعریف ساختار و ماهیت آن ...........................................................................13  

     2-1-1-2- کارکردهای ساختار ........................................................................................... 14

     2 -1-1-3- ابعاد ساختار........................................................................................................ 14

     2-1-1-4- تئوری­های کلاسیک و نئوکلاسیک در خصوص ساختار......................... 15

    2-1-1-5- نوع­شناسی ساختار ............................................................................................. 16

              2-1-1-5- 1- انواع کلاسیک ساختار سازمانی............................................................16

               2 -1-1-5- 2- انواع جدید ساختار سازمانی.................................................................17       

                      2 -1-1-5-1- 1- ساختار کارکردی ................................................................. 16

                      2-1-1-5-1-2- ساختار بخشی........................................................................... 16

                      2-1-1-5-1- 3- ساختار ماتریسی..................................................................... 17

                      2-1-1-5-2- 1- ساختار افقی .................................................................... .............18

                      2-1-1-5-2-2- ساختار شبکه­ای....................................................................... 18

                      2-1-1-5-5- 3- ساختار ستاره­ای شکل یا خوشه ستاره­ای...........................18

                      2 -1-1-5-5-4- ساختار تار عنکبوتی ...............................................................19

                      2 -1-1-5-5- 5- ساختار پارندی .......................................................................19

                      2 -1-1-5-5-6- ساختار خوشه­ای .....................................................................20

                      2-1-1-5- 5- 7- ساختار مجازی ..................................................................... 20

                      2-1-1-5-2-8- ساختار تواناساز و بازدارنده......................................................21

                      2-1-1-5-2-8-1- ساختار تواناساز ....................................................................21

                     2-1-1-5-2-8-2- ساختار بازدارنده ...................................................................25

                     2-1-1-5-2-8-3- مقایسه دو نوع ساختار تواناساز و بازدارنده......................27

        2-1-2- قدرت.................................................................................................................................. 28

             2-1-2-1- تعریف قدرت و ماهیت آن .............................................................................28

             2-1-2-2- نقش قدرت و اهمیت آن در سازمان و تعامل با محیط ........................ 29

             2-1-2-3- قدرت و وابستگی ............................................................................................. 31

             2-1-2-4- پیامدهای قدرت و دیدگاه­های مختلف به آن............................................ 32

2-1-2-5- منابع قدرت .......................................................................................................... 33

2-1-2-6- دسته­بندی قدرت ............................................................................................... 34

    2-1-2-7- کاربرد قدرت ........................................................................................................ 35

    2-1-2-8- جمع­بندی ............................................................................................................ 37

2-2- پیشینه پژوهشی ........................................................................................................................ 38

2-2-1- پیشینه خارجی .............................................................................................................. 38

2-2-1-1- پژوهش‌های مرتبط با ساختار سازمانی.......................................................... 38

2-2-1-2- پژوهش‌های مرتبط با قدرت و منابع آن ......................................................39

2-2-2- پیشینه داخلی ................................................................................................................ 40

2-2-2-1- پژوهش ‌های مرتبط با ساختار سازمانی........................................................ 40

2-2-2-2- پژوهش‌ های مرتبط با قدرت و منابع آن ....................................................41

2-2-3- جمع ­بندی پژوهش‌های پیشین ................................................................................ 42

    2-3- جمع ­بندی فصل......................................................................................................................... 43

فصل سوم:  روش­شناسی

مقدمه ........................................................................................................................................................ 46

3-1- روش تحقیق ................................................................................................................................ 46

3-2- جامعه آماری ............................................................................................................................... 46

3-3- روش نمونه‌ گیری ...................................................................................................................... 47

3-4- حجم نمونه .................................................................................................................................. 47

3-5- ابزار پژوهش.................................................................................................................................. 47

3-5-1- روایی و پایایی مقیاس ­ها.............................................................................................48

3-6- روش گردآوری اطلاعات .......................................................................................................... 50

3-7- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات ............................................................................................... 50

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ‌ها

مقدمه .......................................................................... 52

4-1- نتایج پژوهش ......................................... 52

  4-1-1- شناسایی نوع ساختار سازمانی غالب در حوزه ستادی دانشگاه شیراز...................52

  4-1-2- شناسایی منابع قدرت مورد استفاده مدیران در حوزه ستادی دانشگاه شیراز.............53

  4-1-3- بررسی رابطه نوع ساختار سازمانی و منابع قدرت مدیران در حوزه ستادی دانشگاه شیراز...............55

   4-2- خلاصه‌ی نتایج .................................... 57

فصل پنجم: نتیجه ‌گیری و بحث

مقدمه ........................................................................................................................................................ 59

5-1- نتیجه‌ گیری و بحث.................................................................................................................... 60

5-2- جمع­ بندی کلی ......................................................................................................................... 65

5-3- محدودیت‌‌ های پژوهش............................................................................................................. 67

5-3-1- محدودیت‌ های اجرایی ................................................................................................. 67

5-3-2- محدودیت‌ های پژوهشی .............................................................................................. 67

5-4- پیشنهادهای پژوهش ................................................................................................................. 67

5-4-1- پیشنهادهای کاربردی .................................................................................................... 68

5-4-2- پیشنهادهای پژوهشی ................................................................................................... 69

فهرست منابع و ماخذ

منابع فارسی ............................................................................................................................................ 70

منابع انگلیسی ......................................................................................................................................... 75

پیوست

مقیاس نوع ساختار سازمانی............................................................................................................. 83

مقیاس شناسایی منابع قدرت........................................................................................................... 85

فهرست جداول

جدول شماره 1: مقایسه ابعاد چهارگانه انواع ساختارهای تواناساز و بازدارنده............................. 27

جدول شماره 2: مرورری بر منابع قدرت .............................................................................................. 33

جدول شماره 3: انواع دسته­بندی منابع قدرت ................................................................................... 35

جدول شماره 4: فراوانی و درصد حجم جامه آماری...........................................................................46

جدول شماره 5: فراوانی و درصد حجم نمونه آزمودنی ­ها.................................................................47

جدول شماره 6: نمره‌ گذاری ابعاد تواناساز و بازدارنده ...................................................................... 47

جدول شماره 7: گویه های مربوط به ابعاد تواناساز و بازدارنده........................................................ 48

جدول شماره 8: نمره ‌گذاری ابعاد قدرت............................................................................................... 48

جدول شماره 9: گویه ­های مربوط به منابع قدرت ............................................................................48

جدول شماره 10: محاسبه روایی و پایایی مقیاس نوع ساختار سازمانی........................................49

جدول شماره 11: محاسبه روایی و پایایی مقیاس شناسایی منابع قدرت ....................................49

جدول شماره 12: مقایسه میانگین انواع ساختار سازمانی موجود در واحدهای ستادی دانشگاه شیراز  53

جدول شماره 13: مقایسه منابع قدرت مورد استفاده مدیران از دید کارمندان........................... 54

جدول شماره 14: آزمون تعقیبی بونفرونی برای تعیین تفاوت بین میانگین­ های منابع قدرت مدیران 55

فهرست شکل­ ها

شكل شماره 1: الگوی مفهومی پژوهش....................... 44

شكل شماره 2: بررسی رابطه نوع ساختار سازمانی با انواع منابع قدرت مورد استفاده مدیران در واحدهای ستادی دانشگاه شیراز..56