بررسی مقایسه ای آمادگی دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان در زمینه ی زیرساخت های پیاده سازی مدیریت دانش

در این پژوهش به بررسی مقایسه­ای آمادگی دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان در زمینه­ی زیرساخت­های پیاده­سازی مدیریت دانش پرداخته شد. ابزار مورد استفاده برای گردآوری داده‌ها یک پرسش نامه ۳۶ سوالی بود که وضعیت زیرساخت‌های مدیریت دانش را در سه زیرساخت فرهنگ سازمانی، فرایندهای مدیریت دانش و فناوری اطلاعات می سنجید. این پژوهش تعداد ۲۸ دستگاه  ستادی استان  را مورد مطالعه قرار داد . طبق آمار رسمی دستگاه های فوق الذکر  تعداد جامعه آماری ۲۳۱۱ نفر بود که از این تعداد و با استفاده از روش نمونه گیری جدول مورگان نمونه آماری ۳۳۱ نفر به دست آمد که در نهایت با توزیع پرسش نامه بیشتر تعداد ۳۹۰ پرسش نامه قابل استفاده جمع آوری گردید. نتایج آزمون آلفای کرونباخ نشان داد که پرسش نامه از پایایی قابل قبولی برخوردار است. به منظور روایی سنجی نیز از روایی محتوا و صوری استفاده و روایی پرسش نامه به دست آمد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری توصیفی و استنباطی مانند تی استیودنت و آزمون واریانس استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که همه ۲۸ دستگاه مورد مطالعه از وضعیت مطلوبی در زمینه زیرساخت ها برخوردار هستند. نتایج حاصل از رتبه بندی دستگاه ها نیز نشان داد که به صورت کلی سازمان انتقال خون بالاترین و اداره راه و شهرسازی جنوب  پایین ترین رتبه را در زیرساخت های مدیریت دانش دارا هستند. در نهایت نیز پیشنهاداتی مانند بهبود فرهنگ تسهیم دانش، توسعه سیستم ارزیابی و سازماندهی دانش و چند پیشنهاد عملیاتی و کاربردی دیگر برای بهبود وضعیت زیرساخت های مدیریت دانش ارایه گردید. 

کلمات کلیدی: مدیریت دانش، زیرساخت های مدیریت دانش، فرهنگ سازمانی، فرایندهای مدیریت دانش، فناوری اطلاعات

 فهرست مطالب

فصل اوّل: کلیّات پژوهش................................................................ 1

1-1- مقدمه......................................................................... 2

1-2- بیان مسئله تحقیق............................................................. 2

1-3- اهداف پژوهش....................................... 4

1-4-ضرورت انجام تحقیق.............................................. 4

1-5- فرضیات (یا سئوالات پژوهشی)........................................................... 6

1-5-1-سؤال اصلی........................................................... 6

1-5-2- سؤالات فرعی................................................. 6

1-6- قلمرو تحقیق.......................................................... 6

1-6-1- قلمرو موضوعی........................... 6

1-6-2- قلمرو مکانی................................................................................... 7

1-6-3- قلمرو زمانی......................................... 7

1-7- روش تحقیق.................................................7

1-8- شرح واژه­ها و اصطلاحات بکار رفته در تحقیق....................................................... 8

1-8-1- زیر ساخت مدیریت دانش.......................................................... 8

1-8-2-فرهنگ سازمانی .............................................................. 8

1-8-3- فرآیندهای دانش .................................................................... 8

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش............................................................................... 9

2-1-مقدمه................................................................. 10

2-2- مدیریت دانش......................................................... 10

2-3- مبانی تئوریک مدیریت دانش....................................................................... 11

2-3-1- دانش چیست؟.................................... 11

2-3-2-روابط داده، اطلاعات و دانش................................................................... 15

2-3-3- عناصر دانش................................................................................... 16

2-3-4- ویژگی­های دانش............................................................................................... 19

2-3-5-انواع دانش........................................ 22

2-3-5-1- انواع دانش از نظر نوناکا.............................................................. 22

2-3-5-2-انواع دانش از نظر جورنا............................................................ 23

2-3-5-3-انواع دانش از نظر ماشلوپ............................................ 24

2-3-5-4- طبقه بندی بلاکلر از دانش.......................................................... 25

2-3-5-5- طبقه­بندی لیدنر و علوی از دانش........................................................ 26

2-4-مدیریت دانش چیست؟.................................. 26

2-4-1-انتقادات وارد بر مدیریت دانش........................................................ 27

2-4-2- تاریخچه و علل پیدایش مدیریت دانش.......................................................... 29

2-4-3- تكامل مدیریت دانش.......................................................................... 31

2-4-4- ظهور مدیریت دانش.......................................................... 32

2-4-5-فرآیند تكامل مدیریت دانش.................................................................. 33

2-4-6-چرخه مدیریت دانش............................................................ 37

2-4-6-1-تولید دانش............................37

2-4-6-2-جمع‏آوری دانش................................................ 42

2-4-6-3- الگوبرداری.................... 44

2-4-6-4- دسته‏بندی دانش..................................................... 46

2-4-6-5- ذخیره دانش............................................. 46

2-4-6-6- انتشار دانش...................................... 50

2-4-6-7- بکارگیری دانش....................................... 54

2-4-6-8- یکپارچگی دانش......................................... 54

2-5- مدل‌های مدیریت دانش......................................................... 55

2-5-1- مدل عمومی دانش در سازمان............................................. 55

2-5-2- مدل نوناكا.......................................... 57

2-5-3- مدل شش بعدی مدیریت دانش......................................... 59

2-5-4- مدل رن جانستون.......................................... 61

2-5-5- مدل ادل و گراسیون................................................... 62

2-5-6- مدل استیوهالس.....................64

2-5-7- مدل ایجاد و كاربرد دانش ویگ................... 65

2-5-8-مدل دانش­شناسی سازمانی وان­كروگ و روس (1995)................. 70

2-5-9- مدل مدیریت دانش چوو............................................... 70

2-5-10-مدل مدیریت دانش بویست.............................. 73

2-5-11- چهارچوب مدیریت دانش پرابست............................ 75

2-6- زیرساخت‌های مدیریت دانش...................................... 77

2-6-1-عامل فنی (فناوری اطلاعات)............................................. 78

2-6-2- عامل فرهنگ سازمانی..................... 80

2-6-3- حمایت مدیریت.................. 82

2-6-4-حس تعلق سازمانی............................. 83

2-6-5- مشاركت در تصمیم­گیری................................. 83

2-6-6- عامل مدیریتی.................................................... 83

2-6-7- فناوری‌های مدیریت دانش........................................ 84

2-6-8- مدیریت محتوا...................................................... 85

2-6-9- طبقه­بندی دانش............................................................... 87

2-6-10- گروه­افزار............................................... 87

2-6-11- گروه­های تسهیم تجربه آن­لاین........................................................ 89

2-6-12- پورتال­های سازمانی..................................................... 90

2-6-13- تحلیل و طراحی شبكه اجتماعی(اس. ان. ای)................................................. 92

2-6-14- یادگیری الكترونیك.............................................................. 93

2-6-15- داستان­گویی و حكایات

برای انتقال دانش.............................................. 94

2-6-17- سیستمهای مدیریت نوآوری و ایده.............................................. 95

2-6-18- تركیب ابزارها و فناوری­های مدیریت دانش.................................... 96

2-6-18- سیستم‌های خبره.................................................. 98

2-7- مبانی زیر ساخت مدیریت دانش....................................... 99

2-7-1- فرهنگ سازمانی.................. 100

2-7-1-1-حمایت مدیریت ................................................ 102

2-7-1-2-حس تعلق سازمانی ................................................ 102

2-7-1-3-مشارکت در تصمیم گیری............................. 102

2-7-2-فرآیندهای دانش .................................................. 103

2-7-2-1-پردازش دانش ............................................... 103

2-7-2-2- انتقال دانش................................................. 104

2-7-2-3- تسهیم دانش................................. 104

2-7-3- نظام فناوری اطلاعات ............................................. 105

2-7-3-1- سیستمهای اطلاعاتی  ................................... 106

2-7-3-2-مدیریت فناوری اطلاعات .................................. 106

2-7-3-3-فرآیندهای کسب اطلاعات ................................. 107

2-8- پیشینه پژوهش........................... 107

2-9- جمع ­بندی......................... 109

فصل سوّم: روش پژوهش.............................................. 110

 3-1- مقدمه................................... 111

3-2- روش تحقیق......................... 111

3-3- فرآیند تحقیق............... 112

3-3-1-مطالعه­ای جامع بر مبانی نظری و پیشینه پژوهش صورت گرفته بر روی مفاهیم مدیریت دانش و زیرساخت های مدیریت دانش 112

3-3-2- شناسایی شاخص های مربوط به زیرساخت های مدیریت دانش................. 112

3-3-3- جمع‌آوری داده‌‌های تحقیق......................... 112

3-3-4- تحلیل داده‌های تحقیق................... 112

3-4- جامعه آماری.................. 113

3-5- نمونه آماری.......................................... 114

3-6-مدل مفهومی تحقیق................................................. 114

3-7- روش گردآوری داده­ها................................................. 115

3-8- روایی پرسشنامه................................................ 119

3-9- پایایی پرسشنامه........................................ 119

3-10- روش­ها و تکنیک­های تجزیه و تحلیل داده­ها .............................. 121

3-11- جمع­ بندی........................................ 121

فصل چهارم: تجزیه وتحلیل نتایج پژوهش............................... 123

4-1- مقدّمه................................. 124

4-2- یافته ­های توصیفی............ 124

4-3- یافته ‏های استنباطی............. 128

۴-۴- جمع بندی............................................................................................................................. 177

فصل پنجم: نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات پژوهش............. 178

5-1-مقدمه.................................. 179

5-2- مروری مختصر بر بیان مسأله.................. 179

5-4- پیشنهادات کاربردی............................ 186

۵-۵- پیشنهادات برای تحقیقات آتی.............................. 186

6-5- محدودیت های تحقیق.......................... 187

منابع و ماخذ............................ 188

فهرست جدول‌ها

جدول 2-1: کاربرد انواع مختلف دانش در ساختارهای پنج گانه مینتزبرگ...... 24

جدول 2-۲: نخستین تلاش­ها در راستای مدیریت دانش........... 29

جدول 2-3 : مدل مدیریت دانش با توجه ساختار كار (جانستون، 2000)............. 61

جدول 2-4: مدل مدیریت دانش ویگ- سطوح درونی‌سازی (ویگ، 1993).................... 66

جدول 2-5: ماتریس مدیریت دانش (ویگ، 1993)................ 68

جدول 2-6: مدل دانش بویست (1987)........... 75

جدول 2-7: اهداف و نیازمندی‌های پورتال دانش سازمانی................ 91

جدول 2-8: طبقه‌بندی ابزارهای فناوری اطلاعات بر مبنای زمان و مكان همكاری افراد (رائو، 2005)......................... 96

جدول 2-9: ابزارهای فناوری اطلاعات برای فرآیندهای مدیریت دانش (رائو، 2005)......... 97

جدول 2-10: ابزارهای فناوری اطلاعات در مدل مارپیچ دانش (نوناكا و تاگوچی، 2001). 98

جدول 3-1: جدول نمونه گیری مورگان............... 116

جدول ۳-۲: ابعاد و گویه های پرسش نامه تحقیق................... 121

جدول 4-1  داده­های مربوط به جنسیت پاسخ دهندگان ..................... 124

جدول 4-2  داده­های مربوط به مشخصات سابقه خدمت...................... 125

جدول 4- 3  توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان تحصیلات............... 126

جدول 4-4  توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب  پست سازمانی............................. 127

جدول 4-5 آزمون کولموگروف اسمیرنوف برای پرسشنامه................. 128    

جدول 4-6 یافته های برآمده از فرضیه 1ارزیابی وضعیت عوامل زمینه­ای در پیاده­سازی مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان             129 

جدول 4-7  یافته های برآمده از فرضیه 1بررسی و ارزیابی وضعیت شاخص­های مولفه‏های فرایندهای مدیریت دانش برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان...... 130 

جدول 4-8  یافته های برآمده از فرضیه 2 بررسی و ارزیابی وضعیت خلق و كسب دانش برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان       131 

جدول 4-9 یافته های برآمده از فرضیه 3 بررسی و ارزیابی وضعیت ارزیابی و سازماندهی دانش برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان................ 132 

جدول 4-10 یافته های برآمده از فرضیه 4 بررسی و ارزیابی وضعیت به اشتراك گذاری دانش برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان................ 133 

جدول 4-11 یافته های برآمده از فرضیه 5 بررسی و ارزیابی وضعیت به كارگیری دانش برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان       134 

جدول 4-12 یافته های برآمده از فرضیه 6 بررسی و ارزیابی وضعیتشاخص­های الزام  فنیبرای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان       135

جدول 4-13 یافته های برآمده از فرضیه 7 بررسی و ارزیابی وضعیتسیستم های اطلاعاتی برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان........... 136 

جدول 4-14 یافته های برآمده از فرضیه 8 بررسی و ارزیابی وضعیت فرآیندهای كسب اطلاعات برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان..................... 137

جدول 4-15 یافته های برآمده از فرضیه 9 بررسی و ارزیابی وضعیت مدیریت فناوری اطلاعات برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان.................... 138

جدول 4-16 یافته های برآمده از فرضیه 10 بررسی و ارزیابی وضعیتشاخص­های الزام فرهنگیبرای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان.................. 139 

جدول 4-17 یافته های برآمده از فرضیه 11 بررسی و ارزیابی وضعیت مشاركت در تصمیم گیری برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان............. 140 

جدول 4-18 یافته های برآمده از فرضیه 12 بررسی و ارزیابی وضعیت حس تعلق سازمانی برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان.............. 141 

جدول 4-19 یافته های برآمده از فرضیه 13 بررسی و ارزیابی وضعیت حمایت مدیریت برای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان       142

جدول 4-20 یافته های برآمده از فرضیه 14 بررسی و ارزیابی وضعیت اعتمادبرای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان         143 

جدول 4-21 یافته های برآمده از فرضیه 15 بررسی و ارزیابی وضعیت تناسب مدیریت دانشبرای استقرار مدیریت دانش در دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان.............. 144

جدول 4-22 خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه  دستگاه‏ههای اجرایی با زیرساخت‏های مدیریت دانش..... 145

جدول 4-23 خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه  دستگاه‏ههای اجرایی با میزان فراِیندهای مدیریت دانش.......... 147

جدول 4-2۴ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه  دستگاه‏ههای اجرایی با میزان عامل فناوری...... 149

جدول 4-2۵ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه  دستگاه‏ههای اجرایی با میزان عامل فرهنگی.. 151

جدول 4-2۶ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه  دستگاه‏ههای اجرایی با میزان فراِیندهای خلق و كسب دانش..... 153

جدول 4-2۷ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه  دستگاه‏ههای اجرایی با میزان فراِیندهایارزیابی و سازماندهی دانش.. 155

جدول 4-۲۸ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه  دستگاه‏ههای اجرایی با میزان فراِیندهای به اشتراك گذاری دانش.... 157

جدول 4-۲۹ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه  دستگاه‏ههای اجرایی با میزان فراِیندهای به كارگیری دانش..... 159

جدول 4-3۰ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه  دستگاه‏ههای اجرایی با میزان سیستم های اطلاعاتی..161

جدول 4-3۱ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه  دستگاه‏ههای اجرایی با میزان فرآیندهای كسب اطلاعات.......... 163

جدول 4-3۲ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه  دستگاه‏ههای اجرایی با میزان مدیریت فناوری اطلاعات...... 165

جدول 4-3۳ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه  دستگاه‏ههای اجرایی با میزان مشاركت در تصمیم گیری.......... 166

جدول 4-3۴ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه  دستگاه‏ههای اجرایی با میزان حس تعلق سازمانی....169

جدول 4-3۵  خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه  دستگاه‏ههای اجرایی با میزان حمایت مدیریت... 171

جدول 4-3۶ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه  دستگاه‏ههای اجرایی با میزان اعتماد.... 173

جدول 4-3۷ خروجی آزمون تحلیل واریانس برای آزمون رابطه  دستگاه‏ههای اجرایی با میزان تناسب مدیریت دانش. 175

 جدول  4-۳۸  خروجی آزمون فریدمن برای اولویت بندی متغیرهای تاثیرگذار ............ 176

جدول 4-۳۹  آزمون فریدمن برای تعیین اولویت متغیرهای تاثیرگذار  بر میزان زیرساخت های مدیریت دانش.... 177

جدول 5-1 وضعیت دستگاه های مورد مطالعه در زیرابعاد مروبط به زیرساخت های مدیریت دانش. 181

جدول 5-2 مقایسه دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان در ارتباط با زیرساخت های مدیریت دانش 183

جدول ۵-۳ مقایسه دستگاه های اجرایی ستادی استان سیستان و بلوچستان در زیر ابعاد زیرساخت های مدیریت دانش.184

فهرست شکل‌ها

شکل 2-1: سلسله مراتب دانش........ 12

شکل 2-2: چرخه مدیریت دانش............................... 37

شکل 2-3: چرخه تولید دانش............ 39

شکل 2-4: مدل عمومی دانش در سازمان.............. 56

شکل 2-5: چارچوب مفهومی فرایندهای ایجاد دانش................... 58

شکل 2-6: مدل شش بعدی مدیریت دانش (تومی و پری، 2001)......... 59

شکل 2-7: سلسله مراتب اشكال دانش (ویگ، 1993)............... 69

شکل 2-8: مروری بر مدل مدیریت دانش چوو (1998)........... 73رش سازمانی و مدیریت دانشپرداختیشغلی، وابستگی شغلی، تعهد ساس کند با ادای وظایف شغلی خود، فرد مفیدی برای سازمان و جامعه است. تگی

شکل 2-9: مدل مدیریت دانش (بویست، 1998)..... 74

شکل  2-10: چهارچوب مدیریت دانش با محوریت اجزای اصلی تشكیل‌دهنده (پرابست و همكاران، 2000)........ 77

شکل 2-11: مبانی زیر ساخت مدیریت دانش(sivan, 2000)................. 100

فهرست نمودارها

نمودار 2-1: مدل مبتنی بر فرایندها و فراهم كننده‌های مدیریت دانش (اودل و گرایسون، 1998).62

نمودار 2-2 : مدل مبتنی بر فرایندهای دانش (هالس، 2001)............ 64

نمودار 3-1: فرآیند تحقیق........... 113

نمودار3-2:  مدل مفهومی پژوهش...................... 115

 نمودار  4-1: داده­های مربوط به جنسیّت پاسخ دهندگان............ 124

 نمودار  4-2: داده­های مربوط به مشخصّات  سابقه خدمت………....... 125

 نمودار  4-3 توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان تحصیلات............. 126

 نمودار  4-4توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب پست سازمانی.... 127