رابطه بین سرمایه فکری با ریسک سیستماتیک در بورس اوراق بهادار تهران

امروزه دانش به عنوان مهم‌ترین سرمایه، جایگزین سرمایه‌های مادی به ویژه در محیط رقابتی و فناوری ‌‌شده ‌است. لذا مفهوم سرمایه فكری كاربردی مهم و گسترده یافته ‌است. سرمایه فكری در مشتریان، فرایندها، اطلاعات، علامت تجاری، منابع انسانی و سیستم‌های سازمان متجلی می‌شود و نقش فزاینده‌ای در خلق مزیت‌های رقابتی پایدار ایفا می‌كند. از این رو هدف اصلی در این پژوهش بررسی رابطه بین سرمایه فکری با ریسک سیستماتیک در بورس اوراق بهادار تهران بوده است. در ابتدا متغیرهای پژوهش مورد شناسایی قرار گرفته که جهت سنجش متغیر مستقل از مدل پالیک استفاده شده است و جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات، از داده های بدست آمده از نرم افزار ره آورد نوین ، برای محاسبه متغیرهای پژوهش، توسط نرم افزار Excel استفاده شده است. این د اده ها جهت آزمون فرضیه ها توسط نرم افزار Spss به کمک آماره های توصیفی و استنباطی نظیر تحلیل همبستگی ، مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفتند. بنابراین 70 شرکت فعال بورسی به عنوان نمونه انتخابی در نظر گرفته شد. نتایج حاصل از آزمون فرضیه های پژوهش با استفاده از روش رگرسیون چندگانه برای فرضیه های اصلی صورت گرفته است. فرضیه اصلی اول که به بررسی رابطه بین سرمایه فکری با ریسک سیستماتیک در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های(1385 الی 1389) می پردازد از وجود رابطه معنادار بین سرمایه فکری و ریسک سیستماتیک در بورس خبر می دهد. و در فرضیه اصلی دوم با در نظرگرفتن اندازه شرکت در فرضیه اصلی اول به این نتیجه رسیدیم که بین سرمایه فکری و ریسک سیستماتیک با تأثیراندازه شرکت رابطه معنادار وجود ندارد.

 کلید واژه ها : سرمایه فکری، سرمایه انسانی، سرمایه سختاری، سرمایه فیزیکی، ریسک سیستماتیک.

فهرست مطالب

چكیده: 1

مقدمه: 2

فصل اول: كلیات تحقیق 

 مقدمه 4

1-1- بیان مسأله 6

2-1- اهمیت و ضرورت پژوهش 7

3-1- پیشینه پژوهش 8

1-3-1- تحقیق های داخلی 8

2-3-1- تحقیق های خارجی 9

4-1- چارچوب نظری پژوهش 10

5-1- مدل مفهومی پژوهش 13

6-1- اهداف پژوهش 13

7-1- سوال های پژوهش 14

8-1- فرضیه های پژوهش 15

9-1-متغییر های پژوهش 15

10-1- روش پژوهش 16

11-1 قلمرو پژوهش 17

1-11-1-قلمرو مکانی پژوهش 17

2-11-1- قلمرو زمانی پژوهش 17

3-11-1- قلمرو موضوعی پژوهش 17

12-1- تعریف واژه ها و اصطلاحات 17

فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق 

 مقدمه 23

1-2- بخش اول : ادبیات مربوط به سرمایه فکری 25

1-1-2- نظریه های مربوط به سرمایه فکری 25

2-1-2- تعاریف مختلف سرمایه فکری 26

3-1-2- مدل های طبقه بندی سرمایه فکری 30

1-3-1-2- ادوینسون و مالونه (1997) 31

1-3-1-2- سویبی (1997) 34

1-3-1-2-طبقه بندی نورتون و کاپلان(1992) 36

4-1-2- طبقه بندی روش های اندازه گیری سرمایه فکری 37

1-4-1-2- ارزش افزوده اقتصادی 37

2-4-1-2- کارت نمره متوازن 38

3-4-1-2- ترازنامه نامرئی 38

4-4-1-2- کنترل دارایی های ناملموس 39

5-4-1-2- روش جهت یابی تجاری اسکاندیا 39

6-4-1-2- شاخص سرمایه فکری 39

7-4-1-2- نرخ بازده دارایی ها 40

8-4-1-2- روش تشکیل سرمایه بازار 40

9-4-1-2- کارگزار تکنولوژی 41

10-4-1-2- روش سرمایه فکری مستقیم 41

11-4-1-2- روش های مالی و مراحل اندازه گیری مالی سرمایه فکری 41

12-4-1-2- مدل مدیریت سرمایه فکری 42

13-4-1-2- کیوتوبین 42

14-4-1-2- هوش سرمایه انسانی 43

15-4-1-2- مدل کارگزار فناوری 43

16-4-1-2- روش ارزشگذاری جامع 43

5-1-2- ارزیابی تحلیلی - تطبیقی و مدل های سنجش سرمایه فکری 44

6-1-2- طبقه بندی شیوه اندازه گیری سرمایه فکری از دید کلینت و دارن 46

1-6-1-2- روش های محاسبه مستقیم سرمایه فکری 46

2-6-1-2- روش های برآورد ارزش بازاری سرمایه 46

3-6-1-2- روش های برگشت دارایی ها 46

4-6-1-2- روش های کارت امتیاز 47

7-1-2- نحوه محاسبه سرمایه فکری ( با استفاده از مدل پالیک ) شاخص های عملکرد مالی شرکت ها 47

1-7-1-2- محاسبه سرمایه فکری با استفاده از مدل پالیک 47

2-2- بخش دوم : ادبیات مربوط به ریسک 50

1-2-2- تعاریف مختلف ریسک: 50

2-2-2-انواع ریسک: 51

1-2-2-2- انواع ریسک : نگرش نظریه نوین پرتفوی(ریسک سیستماتیک ) 55

3-2- مدل مفهومی پژوهش 57

4-2- سابقه مطالعات انجام شده 58

فصل سوم: روش‌ اجرای تحقیق  

 مقدمه 71

1-3- روش تحقیق 71

2-3- جامعه آماری پژوهش 72

3-3 روش گرد آوری پژوهش 73

4-3- روایی و پایایی پژوهش 73

5-3- متغیرهای عملیاتی پژوهش 74

6-3- ابزارگردآوری اطلاعات 75

7-3 مدل تحقیق و شیوه اندازه گیری متغیرهای پژوهش 76

8-3- روش تجزیه و تحلیل داده ها 83

1-8-3- تحلیل همبستگی پیرسون و رگرسیون ساده خطی 85

2-8-3- آزمون همبستگی 86

3-8-3- رگرسیون چندگانه 87

4-8-3- آزمون نرمال بودن (کولموگروف- اسمیرنوف) 87

5-8-3- آزمون خودهمبستگی (دوربین – واتسن) 87

6-8-3- چندهم خطی 88

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها

 مقدمه‏ 90

1-4- شاخص های توصیفی متغیرها 90

2-4- آزمون فرضیه های پژوهش 93

3-4- تجزیه و تحلیل فرضیه های پژوهش 94

1-3-4- بررسی فرض نرمال بودن متغیرها : 94

2-3-4- خلاصه تجزیه وتحلیل ها به تفکیک هر فرضیه به شرح زیر بیان می شود 96

1-2-3-4- تجزیه و تحلیل آزمون فرضیه اصلی اول 96

2-2-3-4- آزمون فرضیه فرعی اول: 96

3-2-3-4- آزمون فرضیه فرعی دوم: 98

4-2-3-4- آزمون فرضیه فرعی سوم: 100

5-2-3-4- آزمون فرضیه اصلی اول: 105

6-2-4-4- فرضیه اصلی دوم : 110

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادها

 مقدمه 114

1-5- ارزیابی وتشریح نتایج آزمون فرضیه ها طبق شرایط متغیرها 115

1-1-5- نتیجه آزمون فرضیه اصلی اول : 115

2-1-5- نتیجه آزمون فرضیه اصلی دوم : 116

2-5- نتیجه گیری کلی پژوهش 117

3-5- پیشنهادها 117

1-3-5- پیشنهاد مربوط به فرضیه اصلی اول : 118

2-3-5- پیشنهادهایی مبتنی بر یافته های تحقیق 118

3-3-5- پیشنهادهایی برای تحقیق های آتی 120

4-5- محدودیت های تحقیق 121

پیوست ها

پیوست یک : نمونه آماری پژوهش 123

پیوست دو : SPSS 125

 منابع و ماخذ

منابع فارسی: 145

منابع لاتین: 148

چکیده انگلیسی: 152

 جدول 1-1: خلاصه ی نتایج تحقیقات انجام شده در ارتباط با سرمایه فکری 12

جدول 1-2: تعاریف ارائه شده از سرمایه فکری 28

جدول 2-2 : برخی طبقه بندی های ارائه شده سرمایه فکری 30

جدول 3-2 : مقایسه ارزش گذاری سرمایه های فکری(رودو ولیرت) 44

جدول 1-4 : شاخص های توصیف کننده متغیرها تحت، شاخص های مرکزی، شاخص های پراکندگی و شاخص های شکل توزیع برای متغیر وابسته 91

جدول 2-4: شاخص های توصیف کننده متغیرها تحت، شاخص های مرکزی، شاخص های پراکندگی و شاخص های شکل توزیع برای متغیر مستقل 92

جدول 3-4:  آزمون کلموگروف اسمیرونوف- متغیر وابسته 95

جدول 4-4 : ضریب همبستگی و سطح معنی داری و تعداد داده ها بین دو متغیر سرمایه فیزیکی و ریسک سیستماتیک 97

جدول 5-4: ضریب همبستگی ،‌ضریب تعیین و آزمون دوربین واتسون و سطح معنی داری سرمایه فیزیکی و ریسک سیستماتیک 97

جدول 6-4 : ضریب همبستگی و سطح معنی داری و تعداد داده ها بین دو متغیر سرمایه ساختاری و ریسک سیستماتیک 98

جدول 7-4 : ‌ضریب همبستگی ،‌ضریب تعیین و آزمون دوربین واتسون و سطح معنی داری سرمایه ساختاری و ریسک سیستماتیک 99

جدول 8-4 : ضریب همبستگی و سطح معنی داری و تعداد داده ها بین دو متغیر سرمایه انسانی و ریسک سیستماتیک 100

جدول 9-4: ‌ضریب همبستگی ،‌ضریب تعیین و آزمون دوربین واتسون و سطح معنی داری سرمایه انسانی و ریسک سیستماتیک 101

جدول 10-4: ‌ آنالیز واریانس رگرسیونبرای سرمایه انسانی و ریسک سیستماتیک ANOVA 101

جدول 11-4:‌ ضرایب معادله رگرسیون برای سرمایه  انسانی و ریسک سیستماتیک 102

جدول 12-4: ضریب همبستگی ،‌ضریب تعیین و آزمون دوربین واتسون و سطح معنی داری سرمایه فکری و ریسک سیستماتیک 106

جدول 13-4:‌ آنالیز واریانس رگرسیون برای متغیر سرمایه فکری و ریسک سیستماتیک ANOVA 107

جدول 14-4 :‌ ضرایب معادله رگرسیون برای متغیر سرمایه فکری و ریسک سیستماتیک 107

جدول 15-4: ‌ضریب همبستگی ،‌ضریب تعیین و آزمون دوربین واتسون و سطح معنی داری بین سرمایه فکری و ریسک سیستماتیک با تأثیرگذاری متغیرتعدیلی اندازه شرکت 111

جدول 16-4 : یافته های حاصل از بررسی فرضیه ها 112

 نمودار 1-1 :  مدل مفهومی پژوهش 13

نمودار 1-2 :  طرح ارزش اسکاندیا 33

نمودار 2-2: طبقه بندی سویبی از طریق چهارچوب ناظر دارایی نامشهود 35

نمودار 3-2: چهارچوب کارت امتیازی متوازن 36

نمودار  4-2 : انواع ریسک 52

نمودار 5-2 طبقه بندی معیارهای کمی ریسک (رتبه بندی براساس پیچیدگی محاسبه) 55

نمودار 6-2 : ریسک سیستماتیک 56

نمودار 1-3 مدل تحلیلی پژوهش 76

نمودار 1-4 : ‌آزمون نرمال بودن خطاهای معادله رگرسیون 103

نمودار 2-4:‌ خط و معادله رگرسیون 104

نمودار 3-4: چگونگی رابطه بین پاسخ ها و باقی مانده ها 105

نمودار 4-4 : آزمون نرمال بودن خطاهای معادله رگرسیون 108

نمودار 5-4:‌ خط و معادله رگرسیون 109

نمودار 6-4: چگونگی رابطه بین پاسخ ها و باقی مانده ها 110